मुगुथाङ, १ डिसेम्बर: उत्तर सिक्किमको मंगन जिल्लामा रहेका बाढीका खतरा भएका हिमताल र त्यसको न्यूनीकरणका सम्भावनाहरू अध्ययन गर्न गएको अध्ययन टोली पाँचौँ दिनको यात्रामा ल्होनाक उपत्यका पुगेको छ। अध्ययन टोलीले ल्होनाक उपत्यकाको डोल्मा साम्पा क्षेत्रमा प्रस्तावित जलधारण क्षेत्र (Retention Site) संरचना बनाउन मिल्ने सम्भावना हेर्ने काम सम्पन्न गरेको छ। यो संरचनाले भविष्यमा हिमताल विस्फोट बाढी (जीएलओएफ) को जोखिम कम गर्न सहयोग गर्ने विश्वास गरिएको छ।
टोलीले आइतबार बिहान थाङ्गुस्थित सेनाको शिविरबाट यात्रा सुरु गरी १७,००० फिट उचाइको लुग्नाक्ला पास पार गर्दै मुगुथाङस्थित आईटीबीपी शिविरमा पुगेको थियो। त्यसपछि टोलीले डोल्मा साम्पा क्षेत्रको अध्ययन गरेको हो।
सिक्किम सरकारको विज्ञान तथा प्रविधि विभागका अनुसार, “दक्षिणी ल्होनाक हिततालको तल उपत्यका साँघुरिँदै गोमाको एस आकारको मोडमा पुग्छ, जसले बाढीको गति कम गर्न सहयोग गर्छ। गोमाभन्दा तल डोल्मा साम्पा नामक क्षेत्र फराकिलो र समथर छ।” यो क्षेत्र १ किलोमिटर चौडा र ३ किलोमिटर लामो छ, जसलाई बाढी रोक्न जलधारण क्षेत्र बनाउने उपयुक्त ठाउँ मानिएको छ।
२०२३-को अक्टोबर ३-मा आएको ग्लेसियल बाढीका बेला देखिएको मलबा जम्मा भएको क्षेत्रलाई हेर्दा डोल्मा साम्पा जलधारण क्षेत्रका लागि उपयुक्त ठाउँ भएको पुष्टि भएको छ। “ठूला ढुङ्गा र चट्टानहरू डोल्मा साम्पाको माथिल्लो भागमा जम्मा भएका छन्, जसले यसलाई जलधारण क्षेत्र निर्माणका लागि राम्रो क्षेत्र बनाएको छ,” विभागले जनाएको छ।
आईटीबीपीको सहयोगमा टोलीले डोल्मा साम्पामा भौगर्भिक अध्ययन, मलबा विश्लेषण, र बाढीको स्तर मापन गरेको थियो। कठोर मौसमका बाबजुद—दिउँसो तापक्रम शून्य डिग्री सेल्सियस र राति -१० डिग्री सेल्सियससम्म झर्ने चिसोका बीच टोलीले अध्ययनको काम सम्पन्न गरेको हो।
विभागका अनुसार, “यस अध्ययनले ग्लेसियल बाढीको मोडेल बनाउन, जमिनको भित्री संरचना बुझ्न, र बाढी रोक्ने संरचना बनाउन मद्दत गर्नेछ।”
यो अध्ययनले जीएलओएफबाट प्रभावित हुन सक्ने क्षेत्रलाई सुरक्षित बनाउन ठूलो सहयोग गर्नेछ।
जलधारण क्षेत्र (Retention Site) भन्नाले कुनै ठाउँलाई बाढीको पानी, माटो, ढुङ्गा जस्ता पदार्थ रोक्न वा थुन्न प्रयोग गर्ने स्थानलाई जनाउँछ। यो खासगरी प्राकृतिक बाढी, हिमताल विस्फोट बाढी (GLOF), वा अन्य आपतकालीन अवस्थामा पानी तथा मलबा नियन्त्रण गर्न डिजाइन गरिन्छ।
ल्होनाक उपत्यकाको सन्दर्भमा, डोल्मा साम्पा क्षेत्रलाई यस्तो जलधारण संरचना बनाउन सम्भाव्य क्षेत्रको रूपमा अध्ययन गरिएको छ। यसले भविष्यमा आउने ग्लेसियल बाढीलाई नियन्त्रण गर्न र तलका बस्तीहरूलाई सुरक्षा दिन सहयोग गर्नेछ।